Böylelikle Kamu Malı Günü, fikir ve sanat eserlerinin geniş kitlelere ulaşmasını sağlayarak kültürel zenginliği ve yaratıcılığı kutlamak için önemli bir fırsat sunuyor.
TELİF HAKKI KANUNLARINDA KORUMA SÜRELERİ
Ülkemizde fikri haklar 1951 tarihli 5846 nolu Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) ile korunmaktadır. FSEK’e göre ‘Koruma süresi eser sahibinin yaşadığı müddetçe ve ölümünden itibaren 70 yıl devam eder. (Ek cümle: 21/2/2001 – 4630/16 md.) Bu süre, eser sahibinin birden fazla olması durumunda, hayatta kalan son eser sahibinin ölümünden itibaren yetmiş yıl geçmekle son bulur.’ Bu koruma süresi Avrupa Birliği ülkelerinde aynı iken, kimi ülkelerde 50, Meksika gibi bazı örneklerde ise 100 yılı bulabilmektedir. ABD gibi belirli bir dönem boyunca eserlerin kamu malına dönüşmesini engelleyen düzenlemelerde olabiliyor.
Kanunlardaki ülkesellik ilkesi konusunda şu önemli ayrıntıyı unutmamak gerek: Bir eserin ABD’de kamu malı olması, her yerde kamu malı olduğu anlamına gelmeyebilir. Örneğin bir eser ilk olarak ABD dışında yayınlanmışsa, eserin yayınlandığı ülkede hala korunuyor olabilir. Daha anlaşılır olması için Aaron Moss’un telif efsaneleri konulu yazısında verdiği güzel örneği paylaşalım: Albert Einstein’ın görelilik teorisini açıklayan çalışması ilk olarak 1916 yılında Almanya’da yayınlanmış, ardından 1920 yılında İngilizce çevirisi yapılmıştır. Orijinal makale ABD’de kamu malıdır, ancak Almanya’da telif süresi 2025’in sonuna kadar (Einstein’ın ölümünden yetmiş yıl sonra) korunmaktadır.
2025’DE KAMU MALI OLACAK ESERLER
Bu yıl kamu malı statüsü kazanacak eserler genel olarak şu şekilde:
Telif hakkı süresi “yazarın ömrü artı 70 yıl” olan ülkeler için (örneğin İngiltere, Rusya, Avrupa Birliği ve Güney Amerika’nın çoğu) 1954’te yaşamını yitiren kişilerin eserleri;
“Yazarın ömrü artı 50 yıl” süresi olan ülkeler için (örneğin Yeni Zelanda ve Afrika ve Asya’nın çoğu) 1974’te yaşamını yitiren kişilerin eserleri; ve
Amerika Birleşik Devletleri (ABD) için 1929 yılında yayınlanan filmler ve kitaplar (içerdikleri sanat çalışmaları dahil).
1 Ocak 2025 itibariyle ABD’de kamu malı haline gelecek önemli eserler arasında Virginia Woolf’un Kendine Ait Bir Oda, Ernest Hemingway’in Silahlara Veda, John Steinbeck’ın Altın Kupa ve Agatha Christie’nin Yedilerin Gizemi gibi kitaplar var. Karakterler dünyasından ise çocukluğumuzun parçası Temel Reis ve Tenten’in ilk orijinal versiyonları kamu malına dönüşüyor. Duke Üniversitesi Kamu Malı Araştırmaları Merkezi her yıl olduğu gibi bu yılda yeni senenin ilk günü kamu malı statüsü kazanacak eserleri derlemiş.
Yazının devamı ve daha fazlası için https://creativecommons.org.tr/kamu-mali-gunu-2025/ linkini tıklayınız.
Creative Commons Türkiye topluluk faaliyetlerinden haberdar olmak ve/veya çalışmalarda aktif rol almak için mail listemize üye olabilirsiniz. Ayrıca Creative Commons Global Ağı Slack kanalına katılabilir, #cc-turkey için ayrılan gruba da üye olarak hem global hem de yerel faaliyetlerden haberdar olabilir, siz de paylaşımda bulunabilirsiniz.
